fe=ksa] gesa cpiu ls ;g crk;k vkSj i<+k;k x;k gS fd fot; n’keh ds fnu Jh jke us jko.k dk o/k fd;k Fkk vkSj mlds Bhd 20 fnu ckn ;kuh nhikoyh ds fnu os v;ks/;k ykSVs Fks ftl fnu v;ks/;k okfl;ksa us ?kh ds nhid tyk dj muds v;ks/;k iqujkxeu ij [kqf’k;ka eukbZa FkhaA ijarq D;k ;s rF; lgh gS\

        bl fo"k; ij viuh vYi cqf) ls eSaus tks vuqHko fd;k] oks eSa vki ds lkFk lka>k dj jgk gwaA vkils vuqjks/k gS fd i<+us ds ckn viuh jk; nsa fd eSa lgh gwa ;k xyrA vxj xyr gwa rks fouez fuosnu gS fd esjk ekxZn’kZu djsaA

       izkphu Hkkjrh; ijaijk ds vuqlkj Hkkjrh; o"kZ pS= ekl ls 'kq# gksrk gS vkSj blesa pS=] oS’kk[k] T;s"B] vk"kk<+] Jko.k] Hkknzin] vkf’ou] dkfrZd] ekxZ’kh"kZ] ikS"k] ek?k] QkYxqu] ;s ckjg ekl gksrs gSaA bl fglkc ls Hkkjrh; o"kZ dk izFke ekl pS= vkSj vafre ekl QkYxqu gSA

       Jh jke dk tUe egkjkt n’kjFk }kjk djk, x, iq=sf"V ;K lekfIr ds ckjgosa ekl esa vFkkZr pS= ekl ds 'kqDy i{k dh uoeh frfFk dks gqvk Fkk tSlk fd okYehfd jkek;.k esa cky dkaM ds 18osa lxZ ds 8osa 'yksd esa mfYyf[kr gS%&

       rrks ;Ks lekIrs rq _rwuka "kV leR;;q%A

       rr’p }kn’ks ekls pS=s ukofedks frFkkSA

      egkjkt n’kjFk us Jh jke dk jkT;kfHk"ksd Hkh pS= ekl esa iq"; u{k= esa fu/kkZfjr fd;k Fkk tSlk fd okYehfd jkek;.k esa v;ks/;k dkaM ds rhljs lxZ ds pkSFks 'yksd rFkk pkSFks lxZ ds nwljs 'yksd esa mfYyf[kr gS%&

       pS=% Jheku;a ekl% iq.;% iqf"irdkuu%A

       ;kSojkT;k; jkeL;% loZesoksidYI;rkeA 3@4

       'o ,o iq";ks Hkfork 'oksvfHk"ksP;Lrq es lqr%A

       Jkeks jkthoi=k{kks ;qojkt bfr% izHkq%A 4@2

      okYehfd jkek;.k ds v;ks/;k dkaM ds vuqlkj Jh jke dks vius jkT;kfHk"ksd ds fnu gh ou xeu djuk iM+k Fkk] vr% mudk ouokl dky pS= ekl ls gh vkjaHk gks x;k Fkk vkSj bl fglkc ls mudk ouokl dky pkSngosa o"kZ ds pS= ekl esa iw.kZ gksuk Fkk D;kasfd ou xeu ds pS= ekl ls gh muds ouokl dky dh x.kuk 'kq# gks xbZ Fkh vkSj fdlh Hkh dk;Z ;k ?kVuk dh x.kuk mlds ?kfVr gksus dh frfFk ls gh dh tkrh gSA bl izdkj Jh jke dk ouokl pS= ekl esa gh iwjk gksuk izekf.kr gksrk gSA 

       ;g rF; ine iqjk.k ds ikVy [kaM ds 36osa v/;k; esa gq, mYys[k ls Hkh lkfcr gksrk gS ftl esa of.kZr gS fd jko.k dk vafre laLdkj vekoL;k ds fnu gksus ds ckn foHkh"k.k dk jkT;kfHk"ksd oS’kk[k ekl dh f}rh;k dks fd;k x;kA mlds ckn oS’kk[k ekl dh prqZFkh dks Jh jke iq"id foeku }kjk v;ks/;k dks izfLFkr gq, vkSj NBs fnu Hkjr ls uafnxzke esa feysA mlds ckn lkrosa fnu os v;ks/;k ds jktk cusA

संस्कारो रावणादीनाममावस्यादिनेऽभवत् ॥
वैशाखादितिथौ राम उवास रणभूमिषु ।
अभिषिक्तो द्वितीयायां लङ्काराज्ये विभीषणः ॥
सीताशुद्धिस्तृतीयायां देवेभ्यो वरलम्भनम् ।
हत्वा चिरेण लङ्केशं लक्ष्मणाग्रज एव सः ॥
गृहीत्वा जानकीं पुण्यां दुःखितां राक्षसेन तु ।
आदाय परया प्रीत्या जानकीं स न्यवर्तत ॥
वैशाखस्य चतुर्थ्यां तु रामः पुष्पकमाश्रितः ।
विहायसा निवृत्तस्तु भूयोऽयोध्यां पुरीं प्रति ॥
पूर्णे चतुर्दशे वर्षे पञ्चम्यां माधवस्यतु ।
भरद्वाजाश्रमे रामः सगणः समुपाविशत् ॥
नन्दिग्रामे तु षष्ठ्यां स भरतेन समागतः ।
सप्तम्यामाभिषिक्तोऽसावयोध्यायां रघुद्वहः ॥

      tSlk fd mijksDr fy[kk gS] pS= ls igys QkYxqu vkSj pS= ds ckn oS’kk[k ekl vkrk gSA vr% esjs fopkj esa Jh jke vkSj jko.k dk ;q) QkYxqu ekl esa gqvk vkSj QkYxqu ekl dh vekoL;k dks jko.k dk vafre laLdkj gqvkA mlds ckn pS= ekl dk izkjaHk gqvk ftl esa Jh jke dk ouokl dky iw.kZ gqvk vkSj pS= ekl dh lekfIr ij os oS’kk[k ekl esa v;ks/;k ykSVsA

        fot; n’keh vFkkZr n’kgjk vkf’ou ekl dh 'kqDy i{k dh n’keh frfFk dks euk;k tkrk gS vkSj nhikoyh dkfrZd ekl dh vekoL;k dks] tks vof/k jko.k o/k vkSj Jh jke ds v;ks/;k iqujkxeu dh vof/k ls N% ekl ckn dh iM+rh gSA rks D;k n’kgjk vkSj nhikoyh dk jko.k o/k vkSj Jh jke ds v;ks/;k iqujkxeu ls dksbZ laca/k ugha \

         lanHkZ ds fy, okYehfd jkek;.k dk mYys[k blfy, fd;k gS D;ksafd okYehfd Jh jke ds ledkyhu FksA vr% mudk fn;k o.kZu gh loZFkk izkekf.kd gks ldrk gSA vU; jke dFkk,a ;Fkk xksLokeh rqylh nkl jfpr jke pfjr ekul, dacu jfpr dac jkek;.k] xkS.k cq) jfpr Jh jaxukFk jkek;.k] eksYyk jfpr eksYyk jkek;.k bR;kfn Jh jke ds ckn ds dky esa jps x, gSaA